Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Iατρικής πριν 2500 χρόνια υποστήριξε ότι η τροφή σου είναι το φάρμακο σου και φάρμακό σου είναι η τροφή σου. Έτσι λοιπόν, η έννοια ότι η τροφή μπορεί να παίξει και το ρόλο φαρμάκου άρχισε να γίνεται άμεση ανάγκη στα τέλη του 19ου αιώνα.
Τα «λειτουργικά τρόφιμα» εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Ιαπωνία. Η ανάγκη για την βελτίωση της ποιότητας ζωής ενός αυξανόμενου πληθυσμού οδήγησε τις υγειονομικές αρχές να αναζητήσουν έναν τρόπο σίτισης με τρόφιμα που θα βοηθούσαν στην βελτίωση του προσδόκιμου ζωής και κατ’ επέκταση την βελτίωση της υγείας του πληθυσμού.
Αρχικά, η επιστημονική κοινότητα επικεντρώθηκε στο να εμπλουτίσει τα τρόφιμα με περισσότερες βιταμίνες για την πρόληψη ασθενειών. Καθώς η εξέλιξη της επιστήμης διατροφής προχωρούσε ο στόχος ήταν να προληφθούν μέσω της διατροφής ασθένειες όπως η οστεοπόρωση, ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά και τα εγκεφαλικά.
Τι είναι όμως τα λειτουργικά τρόφιμα;
Το 1999, The American Dietetic Association όρισε ως λειτουργικά τρόφιμα οποιοδήποτε τροποποιημένο τρόφιμο (ολόκληρο ή εμπλουτισμένο) ή ποτά, που μπορεί παρέχει ένα όφελος για την υγεία πέρα από τα παραδοσιακά θρεπτικά συστατικά που περιέχονται στα τρόφιμα (Committee on Opportunities in the Nutrition and Food Sciences, Food and Nutrition Board, Institute of Medicine Enhancing the food supply, 1994), αλλά θα πρέπει να είναι μέρος μίας διατροφής πλούσια σε ποικιλία και να καταναλώνεται σε τακτική βάση (American Dietetic Association, 1999).
Η επιστήμη της τεχνολογίας τροφίμων έδωσε την δυνατότητα στις εταιρίες τροφίμων να προχωρήσουν στην ενίσχυση των τροφίμων (και ποτών) με συστατικά ωφέλημα για την υγεία του ανθρώπου. Πλέον είναι εύκολο να βρούμε αυγά με ωμέγα – 3 λιπαρά που βοηθούν στην καλή λειτουργία της καρδιάς, μαργαρίνες με φυτικά συστατικά που ονομάζονται φυτοστερόλες για την μείωση των επιπέδων χοληστερόλης, γαλακτοκομικά ενισχυμένα σε προβιοτικά για την καλή λειτουργία της πέψης κ.α.
Συνεπώς γεννιούνται κάποια εύλογα ερωτήματα:
1. Παίρνουμε τις απαραίτητες ποσότητες των θρεπτικών συστατικών;
2. Μήπως παίρνουμε παραπάνω ;
3. Μήπως λιγότερο;
Αυτά τα ερωτήματα είναι δύσκολο να απαντηθούν αφού δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια ποιες είναι οι ελλείψεις (αν υπάρχουν) του οργανισμού. Επιπλέον, καταναλώνοντας για παράδειγμα αυγά με ω-3 λιπαρά, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αντικαταστήσουμε την φυσική προέλευση των ω-3 λιπαρών οξέων που βρίσκεται στα ιχθυέλαια και είναι γνωστή η ευεργετική τους δράση.
Επιπροσθέτως, η συνεχόμενη λήψη συγκεκριμένων προϊόντων οδηγεί στον αποκλεισμό μέρους των τροφών με αποτέλεσμα να χάνονται βασικά θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν ως δευτερεύοντα συστατικά των τροφίμων. Η συνεχής κατανάλωση ενισχυμένων διατροφικά προϊόντων με ασβέστιο, βιταμίνη Dκαι ω-3 δεν είναι σωστό να αντικαθιστά φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και μάλιστα αντίστοιχης εποχής.
Παρόλα αυτά, τα λειτουργικά τρόφιμα έχουν βοηθήσει πληθυσμιακές ομάδες που δυσκολεύονται για συγκεκριμένους λόγους, ιατρικούς ή μη, να ακολουθήσουν μια διατροφή όσο το δυνατόν πιο κοντά στην φυσική προέλευση των τροφίμων. Πληθυσμιακές ομάδες που δεν μπορούν λόγω περιορισμένου χρόνου επαγγελματικών υποχρεώσεων ή με τροφικές αλλεργίες ή τροφικές δυσανεξίες έχουν βελτιώσει την ποιότητα της καθημερινότητας τους με την χρήση των λειτουργικών τροφίμων.
Συμπερασματικά
Στα πλαίσια μίας ισορροπημένης διατροφής η παροχή των θρεπτικών συστατικών διανέμεται επαρκώς για τις ανάγκες του οργανισμού. Η φυσική προέλευση των τροφών καθώς και η ποικιλία αυτών, εξασφαλίζει τα μέγιστα για καλή υγεία. Το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής σε συνδυασμό με καθημερινή φυσική δραστηριότητα είναι το βασικό συστατικό μακροζωίας με ουσιαστικά στοιχεία για μια ποιοτική ζωή. Τα λειτουργικά τρόφιμα έχουν και αυτά το δικό τους ρόλο στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Η λογική χρήση τους χωρίς των αποκλεισμό κύριων τροφίμων και γευμάτων μπορεί να βοηθήσει με προϋποθέσεις. Η συμβουλή των ειδικών διαιτολόγων – διατροφολόγων και ιατρών είναι καθοριστική για να έχουμε θετικά αποτελέσματα.
Βιβλιογραφία
The Journal of Nutrition, Volume 132, Issue 12, 1 December 2002, Pages 3772–3781,https://doi.org/10.1093/jn/132.12.3772
American Dietetic Association (1999) Position of the American Dietetic Association: functional foods. J. Am. Diet. Assoc. 99: 1278–1285.
Committee on Opportunities in the Nutrition and Food Sciences, Food and Nutrition Board, Institute of Medicine (1994) Enhancing the food supply. In: Opportunities in the Nutrition and Food Sciences: Research Challenges and the Next Generation of Investigators (Thomas, P. R. & Earl, R., eds.), pp. 98–142. National Academy Press, Washington, DC.
